Tyrawa, Tyrawa Królewska, Mrzygłód, Miasteczko

Są to nazwy znanej nam miejscowości na przestrzeni wieków – centrum regionu tej części Doliny Sanu.

Tyrawa – nazwa miejscowości, należących do Pileckich z Pilczy (sandomierskie), do których cała okolica także należała. Za czasów namiestnictwa nad Rusią Czerwoną Władysława Opolczyka nastąpiła zamiana tych ziem na Kańczugę i Tyczyn – odtąd były to dobra stołowe Królestwa Polskiego.

Tyrawa Królewska – w 1431 roku Władysław Jagiełło podnosi miejscowość do rangi miasta, ustanawiając targ (wtorek) oraz dwa tygodniowe jarmarki w roku. W 1547 roku dodano trzeci jarmark. Część miejscowości z żupą solną nazwano Tyrawę Solną.

Mrzygłód – Pileccy mieli także dobra w powiecie Będzin (na Śląsku), gdzie jednym z jej głównych grodów był Mrzygłód. Tę nazwę jakoby przenieśli na dobra nadsańskie (taki był zwyczaj), nazywając Tyrawę także Mrzygłodem. Przez długie lata funkcjonowały obie nazwy, później używano częściej tę drugą. Znamy też wersję, że po dużej powodzi nastała bieda i głód, stąd nazwa.

Miasteczko – nazwę tę używali nasi dziadowie, jako mały chłopiec innej nazwy nie znałem. Historyczna nazwa istnieje na szyldzie Ochotniczej Straży Pożarnej. W czasach autonomii galicyjskiej „miasteczko” to element podziału administracyjnego, tak jak miasta, czy wioski.

Ksiądz Michałkowski dramatycznie, ale i romantycznie opisuje drogę z Sanoka do Mrzygłodu, kilkakrotny przejazd przez San, pokonywanie dębniańskiej skały, nazywając okolicę Sanocką Sarmacją. Już u zarania nadań praw miejskich na prawie magdeburskim, Mrzygłód został starostwem niegrodowych wraz z Krosnem. Starostwem grodowym i stolicą Ziemi Sanockiej był Sanok. Dwór stał tam, gdzie dziś plebański ogród nad Sanem, a np. w 1772 roku należało do niego administracyjnie 20 wsi wraz z Dębną.

Cechy rzemieślnicze były podporą miasta, np. na wystawie światowej w 1894 roku we Lwowie był eksponowany garnek – kolos o pojemności 1 cetnara z Mrzygłodu.

Szkoła na pewno była już w XVI wieku, natomiast z nazwiska znamy nauczyciela Jana Kaszubę w 1664 roku. Po uzyskaniu autonomii w Galicji powstawały szkoły, jakby państwowe. Początek budowy szkoły w Mrzygłodzie to rok 1865, a nauczycielem był Jan Biega. W 1888 roku odnotowano w gminie 4 szkoły, w tym jednoklasowa szkoła w Dębnej na Zagródkach.

Opracowano na podstawie pamiętnika księdza Józefa Michałkowskiego „Mrzygłód – Wolne Królewskie Miasteczko w Ziemi Sanockiej” z 1912 roku.

Nostalgicznie wyrażone wierszem myśli o świetności Tirafa Regalis – Tyrawy Królewskiej. Umieszczony w albumie „Parafia Mrzygłód”.

„Pominięta”

Nie baśń to ani chorego narracja,
O jakiś tam starych średniowiecznych dziwach,
Trudno Jest uwierzyć po tych dewastacjach
lecz to historia prawdziwa.

Trudno jest ją uznać, kiedy oczy sqdzq,
Gdyż nimi niewiele dziś odczytać można,
Lecz faktom nie można zarzucić, że błqdzq,
A myśl o wielkości wcale nie Jest zdrożna.

Nie jedna kraina marzyła by o tym,
A tu się to wszystko realnie zdarzyło,
Co nazwać by można wielowiekiem złotym,
Bo chwałq tq ziemię na zawsze okryło.

To miejsce co można zakryć piqstkq dziecka,
A pozostawione tu dla dziejów straży,
To była duchowa stolica i świecka,
którego to mianem sam król go obdarzył.

Stolica krainy nazwanej Bieszczady,
pełnej Bojków, Łemków dumnego Hucuła,
Tirafa Regalis Ty doznałaś zdrady,
Bo ziemia ta cała dla Ciebie nieczuła.

Nikt dzisiaj o tobie sławnej nie pamięta,
O wielu zaszczytach, które posiadałaś,
w zachwycie poetów jesteś pominięta,
A taka mocarna byłaś i wspaniała.

Znikły przywileje, wygasły zaszczyty
Ale po zaułkach drzemiq chwały głosy.
Jak skarb drogocenny przed światem zakryty,
jak psalm dziękczynienia słany pod niebiosy.

      Szczepan Rudnicki

 

autor: Pa-Rysz