Budowa szkoły ludowej – początek szkolnictwa w Dębnej
Pierwsza szkoła w Dębnej na tzw. „Zagródkach”.
Decyzją rady szkolnej okręgu Sanok zaczęto budować szkołę jednoklasową – budynek umiejscowiono na gruntach wiejskich jako ostatni dom na tzw. zagródkach. Szkołę zbudowano wraz z mieszkaniem dla nauczyciela. Została nią pani Bronisława Konopka, a w 1891 roku do szkoły zapisało się 25 dzieci.
Zwyczajowo od tego czasu dzieci także z Dębnej będą uczestniczyć w Mszy Św. z okazji rozpięcia roku szkolnego w Kościele Parafialnym w Mrzygłodzie. Następnego dnia uroczyście dokonano otwarcia szkoły wraz z jej poświęceniem przez ks. J. Biegę w obecności wójta Jakuba Biegi.
W 1892 roku otwarto w szkole czytelnię, a rok później nauczycielem został Zygmunt Chodacki – w tymże roku skutkiem potężnych opadów deszczu San przelewając się przez drogę zniszczył uprawy na Błoniach, czyniąc bardzo duże szkody. W 1895 roku uczyła pani Jadwiga Pochmarska, a trzy lata później pani Magda Sokołowska. Ilość dzieci (także starszych w kursach dokształcających) mieściła się w przedziale 50 – 60 osób. W 1900 roku uczyła pani Pańczykiewicz, a od 1901 roku zaczęła uczyć pani Aleksandra Surowiecka, która uczyła w Dębnej bardzo długo.
W 1914 roku wybuchła I wojna światowa, a wojska rosyjskie w ofensywie na Zachód weszły do wioski 26.09. zabierając ludziom jedzenie i co tylko mogli ukraść, czy unieść. Wojska austriackie wypary „Moskali” 10.05.1915 roku, lecz wojna trwała nadal.
Po śmierci przewodniczącego Rady Szkoły J. Kopca następcą został Wojciech Krystyński, a zastępcą Stanisław Pogorzelec. W latach 20-tych wybudowano w szkole piec z kuchnią (z kamienia – lepiszczem była glina). Tynkowano ściany klasy, a także zmieniono pokrycie dachowe na blachę. Nastąpiły nasadzenia drzewek wokół szkoły, ale też na placu przyszłej szkoły. Posadzono dużo drzewek śliwy, ale też jabłoni, gruszek, czy wiśni.
W roku szkolnym w latach 1931 – 1932 po trzydziestu latach pracy zakończyła uczyć pani Surowiecka, przechodząc na emeryturę – nastąpił czas pracy pani Pauliny Forbotnikówny. W tym roku także założono Koło Młodzieży Wiejskiej, odbył się też ogólnodostępny kurs przysposobienia rolnego w szkole. Było bardzo duże zainteresowanie i wyświetlono np. przeźrocza na jednej ze ścian klasy. Kurs zakończono przedstawieniem „W zimową noc”.
W 1933 roku miała miejsce wizyta inspektora oświaty dotycząca przebiegu nowej szkoły. Pod koniec czerwca banderia konna i dziewczyny w krakowskich strojach uczestniczyły w Mrzygłodzie w uroczystościach „Dni Morza”. W 1934 roku dwóch członków KMW wyjechało do Spały na centralne dożynki pod patronatem prezydenta Ignacego Mościckiego, a delegacja KMW wyjechała na zjazd wojewódzki we Lwowie, połączony ze zwiedzaniem miasta.
Budowa nowej szkoły
Nowa szkoła w Dębnej.
W 20 lat po utworzeniu szkoły w Dębnej uzmysłowiono sobie, że szkoła wybudowana została w nienajlepszym miejscu. Brak było drogi, ale najgorsze było jej niedoświetlenie z powodu zasłony Słońca przez Obłaz. Tzw. grzyb niszczył nie tylko podłogę, ale cały budynek. Już w 1912 roku wyznaczono w wiosce plac pod nową szkołę. Pani Forbotnikówna podkreśla duże zaangażowanie w budowę szkoły inspektora powiatowego oświaty – pana Szemlowskiego.
Powstał Komitet Budowy Szkoły w składzie:
- przewodniczący – Michał Biega,
- sekretarz – Paulina Forbotnik,
- skarbnik – Stanisław Paszkiewicz,
- członkowie: Wojciech Biega, Władysław Paszkiewicz, Stanisław Pogorzelec.
Budową szkoły kierował mistrz budowlany J. Kędzior z Bażanówki. W październiku 1933 roku surowy stan budynku przykryto blachą. Budowlę wznoszono przy czynnej pomocy mieszkańców, także kobiet sporządzających skromne posiłki. Budynek starej szkoły zostaje sprzedany Michałowi Biega, a pieniądze ze sprzedaży zasilają budżet budowy szkoły.
28.10.1934 roku dokonano uroczystego otwarcia nowej szkoły przy licznej obecności nauczycielstwa, delegacji dzieci z ościennych szkół, także gości z Sanoka. Wszystkich witała banderia konna, a dzieci wystąpiły z okazyjnym programem powitalnym. Poświęcenia szkoły dokonał ks. Dąbrowski.
W 1936 roku kończy pracę pani Forbotbikówna, a jej następcynią zostaje Jadwiga Miśkiewiczowa. W tymże roku w wakacje wykonano wystrój szkoły – oszklono ganek, oszalowano budynek, konno duży wieszak w korytarzu dla dzieci, postawiono także umywalkę. Dokonała tego młodzież szkół średnich – tzw. Obóz Straży Przedniej z Sambora. W ostatnim roku szkolnym przed II wojną światową do szkoły uczęszcza 58 osób – dzieci i uczestników kursu dopełniającego. 1.09.1939 roku wybuchła II wojna światowa , dlatego pracę wznowiono w 1940 roku nauczaniem karykaturalnym, ucząc dzieci w domach prywatnych ze względu na zajęcie szkoły przez niemiecką Straż Graniczną. Do jesieni 1941 roku po drugiej stronie Sanu był Związek Radziecki. Kierowniczką szkoły zostaje pani Aniela Rady, a 1.11.1941 roku Straż Graniczna opuszcza szkołę.
W 1943 roku następuje trzymiesięczna przerwa w nauce ze względu na epidemię tyfusu. W latach okupacji uczęszcza do szkoły ok. 40 dzieci.
1.08.1944 roku po całonocnej strzelaninie do wioski wkraczają sowieccy żołnierze. Mieszkańcy karmią jak mogą wojsko, które po kilku godzinach odchodzi na zachód. Skutkiem detonacji niemieckiej miny n drodze do Sanoka w wielu domach (także w szkole na ganku) wylatują szyby. W 1945 roku następuje opóźnienie nauki ze względu na modernizację szkoły. Ponieważ zatwierdzono drugą osobę do pracy – panią Annę Rady – izba klasowa zostaje przedzielona na dwa pomieszczenia. Wybudowano także piece. Wioskę zamieszkuje 244 osoby, trwają kursy dokształcające zarówno otrzymania świadectwa siódmej klasy, a także zwalczania analfabetyzmu. W szkole zaczęto organizować dożywianie, tzw. gorące drugie śniadanie w chłodne dni, a osim dziewczynek skierowano na kolonie lecznicze do Rymanowa Zdroju.
W 1950 roku zwolniono z niewiadomych przyczyn panią Annę Rady – zaczął się czas stalinizmu, represji (aresztowano Marię Rady), ale też organizowano przymusowe akademie, np. z okazji urodzin Stalina, czy Bieruta. Także propagandowo ogłoszono zlikwidowanie analfabetyzmu w Dębnej. W tym roku kończą się adnotacje w „Kronice Szkoły” w Dębnej.
Opracowano na podstawie „Kroniki Szkoły w Dębnej” znajdującej się w archiwum miejskim w Sanoku.
Rejonowa Szkoła Podstawowa w Mrzygłodzie
Szkoła w Mrzygłodzie.
1 września 195;0 roku kierownictwa szkoły obejmuje pani Józefa Kiczorowska – do rejonu należy 7 miejscowości, m.in. Dębna. Dzieci do szóstej oraz siódmej klasy uczęszczają do Mrzygłodu. Wyjątkiem są lata 1966 – 1972, kiedy w Dębnej jest kompletna Szkoła Podstawowa.
W kronikach lat 50-tych znajdują się opisy obowiązkowych świąt, jak rocznica Rewolucji Październikowej, 1 Maja, czy urodzin Bolesława Bieruta. W 1958 roku przerwano w listopadzie naukę z powodu epidemii grypy, a w roku szkolnym 1962 – 1963 przerwano nauczkę na przełomie stycznia i lutego ze względu na duże mrozy – jak pamiętam to najniższa temperatura -39 stopni.
Wycieczki szkolne:
- 1957 r. – zabytki Sanoka – od tego czasu podobne wycieczki organizowano corocznie,
- 1966 r. – Kraków, Wieliczka, Oświęcim,
- 1968 r. – Warszawa,
- 1969 r. – Krosno (Huta Szkła).
Organizowano też wycieczki piesze, np. Końskie – Dwór, Diabla Góra, czy zabytkowa Cerkiew w Dobrej. Wyświetlano filmy oświatowe (objazdowe), ale także w kinie Mewa – tu wyświetlano różne filmy.
W 1959 roku organizowano uroczystości związane z zainstalowaniem egerii elektrycznej w Mrzygłodzie – Dębna mogła się cieszyć z tego faktu cztery lata później. W 1960 roku bardzo uroczyste obchody 600-lecia Mrzygłodu i odsłonięcie pomnika Władysława Jagiełły z udziałem wojska i harcerstwa. W latach 1963 – 1968 nauka w dwuletniej szkole przysposobienia rolniczego dla młodzieży Gromady Mrzygłód.
W 1969 roku obowiązki kierownika szkoły obejmuje Janina Żyglewicz. W 1972 roku poziom szkoły w Dębnej zostaje obniżony z klasy ósmej do klasy czwartej. W 1974/1975 roku szkoła rejonowa liczy 122 uczniów, a grono nauczycielskie 7 osób – w tym też roku do szkoły w Mrzygłodzie zostały dołączone dzieci ze szkół w Dębnej i Hłomczy. W 1977 roku w filialnej szkole w Dębnej uczyło się 28 dzieci. W tym samym roku zlikwidowano gminę zbiorczą Mrzygłód – w utworzonej gminie Sanok znajdowało się 30 miejscowości.
We wcześniejsze kronice szkoły rejonowej jest np. adnotacja dotycząca konferencji rejonowej w Dębnej 30.05.1933 roku pod przewodnictwem P. Urbana. Obecnym na konferencji był inspektor powiatowy oświaty p. Szemelowski i ksiądz J. Sękowski. Lekcję praktyczną z j.polskiego prowadziła Paulina Forbotnikówna. Referat „Problemy wychowania młodzieży w duchu państwowym” wygłosił kierownik szkoły rejonowej P. Urban.
Obecnie dzieci i młodzież z Dębnej uczęszczają do Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Trepczy.
1960r. – klasa szósta i siódma. W środkowym rzędzie druga Krysia Krystyńska, siedzący trzeci od prawej Zygmunt Paszkiewicz, wyżej na prawo od pani Żyglewicz Wisia Petryłka oraz Gienia Biega. W górnym rzędzie pierwszy od lewej Janek Lenart, drugi Gienek Krystyński, pierwszy z prawej Zygmunt Łakus. Grono nauczycielkie od lewej: pani Starościak, pani Kiczoczowska (kierowniczka) i pani Żyglewicz.
1960r. – odsłonięcie pomnika Władysława Jagiełły.
W tym samym czasie, co zdjęcie 1 (1960r.) wykonano zdjęcie czwartej i piątej klasy. Wyżej pani Starościak Wisia Chrzanowska – przyszła nauczycielka tej szkoły. W dole trzeci od lewej Zbigniew Dąbrowski (były sołtys), czwarty Rysio Kurek, piąty Adam Tyro.
W styczniu 1934 obowiązki kierownika szkoły rejonowej objął p. Ferdynand Piwowar, walczący w okresie II wojny światowej w randze porucznika – został zamordowany przez Sowietów w Katyniu.
Dąb Pamięci ku czci Ferdynanda Piwowara.
Opracowano na podstawie kronik szkolnych Szkoły Podstawowej w Mrzygłodzie. Dziękuję bardzo pani Annie Tymoczko a udostępnienie Kroniki Szkolnej.
Więcej zdjęć dotyczących powyższego tematu znajdziemy w „Powrocie do dawnych lat„. Są to zdjęcia nr: 1, 6, 46, 97, 135.
Opracował Pa-Rysz
